در رمان شطرنج باز مي بينيم که آقاي ب، بعد از آنکه کتاب خودآموز شطرنج را مي ربايد، براي کاستن از زجر و عذاب تنهايي و سکوت در سلول انفرادي به شطرنج پناه مي برد و زير و بم ها و ريزه کاري هاي آن را فرا مي گيرد، چنان مفتون و مجذوب اين «بازي شاهانه» مي شود که احساس مي کند در سرزمين ديگري که براي او ناشناخته است، قدم گذاشته است. تسوايک در آن زمان به مانند شاه بازي شطرنج که در تنگناي بازي گير کرده باشد و راه پس و پيش نداشته باشد، حس مي کرد که در زندگي به چنين تله اي افتاده است و همه راه ها به روزي او بسته شده است. در اين رمان، آقاي ب، انسان هوشمند و متفکري است که در سياه گوشه تنهايي، بازي شطرنج را از روي کتاب اموخته است و بعد از آزادي با چنتو ويک که قهرمان بزرگ و بي رقيب شطرنج جهان است، رو در رو مي نشيند و به نبرد مي پردازد. چنتو ويک جواني است روستايي و خام و خشن، که حتي يک نامه چندسطري را نمي تواند درست و بي غلط بنويسد و در عين حال در بازي شطرنج بي همتاست .. و مي تواند نمادي از نازي هاي پيروزمند باشد که به ارزش هاي فرهنگي بي اعتنا بودند. و آقاي ب، شايد نمونه ديگري از خود نويسنده باشد. آقاي ب، از صحنه نبرد برنده بيرون مي آيد، اما عهد مي کند که ديگر دست به مهره هاي شطرنج نزند. و شايد اگر تسوايک چنين تعهدي را مي پذيرفت و از نويسندگي دست برمي داشت، زنده مي ماند. اما او نمي توانست فکر نکند و مقاله و داستان و رمان ننويسد و مي خواست وجدان شفاف و روشن دوره و زمانه خود باشد